Tâm lý trẻ em là một trong những lĩnh vực nghiên cứu được quan tâm rộng rãi. Trẻ em còn non nớt và chưa có đầy đủ kinh nghiệm sống nên sự phát triển tâm lý của họ cần được chăm sóc và quan tâm đặc biệt. Tuy nhiên, sự phát triển tâm lý của trẻ không phải luôn thể hiện đầy đủ và đồng đều. Hôm nay, chúng ta hãy cùng nhau đến với các ví dụ về sự phát triển tâm lý trẻ em và cách mà gia đình và xã hội có thể ảnh hưởng đến nó.
Giai đoạn từ 0 đến 1 tuổi
Khi mới chào đời, trẻ đã trải qua sự thay đổi môi trường từ không gian bào thai sang một môi trường mới với nhiều biến đổi như ánh sáng, nhiệt độ và âm thanh. Những năm đầu đời của trẻ rất quan trọng cho sự phát triển tâm lý và yêu thương từ cha mẹ đối với con đóng vai trò quan trọng trong giai đoạn này.
Mối quan hệ giữa mẹ và con trong giai đoạn đầu đời là mối quan hệ đặc biệt tác động đến sự phát triển của trẻ, đặc biệt khi trẻ chưa biết nói. Đây là mối quan hệ ruột thịt thông qua tiếp xúc của cơ thể mẹ và con để thỏa mãn các nhu cầu tâm sinh lý của đứa trẻ. Khi trẻ đến 7-8 tháng, trẻ bắt đầu phát ra âm thanh đơn giản và biết phân biệt âm thanh lạ hoặc quen thuộc. Khi trẻ đến 12 tháng, trẻ bắt đầu biết nói một số từ đơn giản.
Tuy nhiên, trong giai đoạn đầu đời, trẻ cần được quan tâm và yêu thương từ các người chăm sóc, đặc biệt là bố mẹ. Giai đoạn này là quan trọng để đáp ứng nhu cầu vật chất và tình cảm của trẻ, cung cấp môi trường sống ổn định và tạo cho trẻ cảm giác an toàn và phát triển tốt. Khi môi trường sống không ổn định hoặc các nhu cầu của trẻ không được đáp ứng, có thể gây ra những vấn đề tâm lý cho đứa trẻ.
Trong xã hội, trẻ phải học theo quy luật và quy tắc, những nhu cầu của trẻ không phải lúc nào cũng được đáp ứng. Tuy nhiên, điều quan trọng là trẻ cảm nhận được tình cảm của người mẹ và các thành viên trong gia đình.
Giai đoạn từ 1 đến 3 tuổi
Trong giai đoạn này, trẻ đang tích cực khám phá thế giới xung quanh vì đó là giai đoạn mà trẻ đã biết cách đi lại. Trẻ phát triển ngôn ngữ và chủ động tiếp xúc với người lớn qua việc nghe và quan sát hành động của họ. Những lời nói của người lớn được hiểu bởi trẻ trước khi trẻ biết nói. Ví dụ, khi mẹ nói “yêu em”, trẻ có thể hiểu được qua giọng nói, nét mặt, thái độ và cử chỉ của người mẹ. Trẻ đang phát triển ngôn ngữ và bắt đầu nói từ đơn rồi tiến đến cụm từ và sau đó là các câu.
Giai đoạn từ 3 đến 6 tuổi
Trong giai đoạn này, trẻ đang nhanh chóng khám phá thế giới xung quanh mình. Trẻ tăng cường các hoạt động tiếp xúc với đồ vật, với vốn từ ngày càng phong phú và biết nói thành câu. Trẻ cũng bắt đầu biết nghe và kể chuyện, thích thú trong các hoạt động trò chơi và có thể học được, từ cách ăn cho đến đặt câu hỏi tại sao và đưa ra ý kiến.
Giai đoạn này, cái tôi của trẻ bắt đầu hình thành và trẻ bắt đầu có nhận thức về giới tính và hỏi câu hỏi “tại sao?”. Trong quan hệ tình cảm, trẻ tiến đến nhận ra vị trí của mình giữa mọi người và thoát khỏi sự đòi hỏi tuyệt đối về bản thân.
Giai đoạn từ 6 trên 11 tuổi
Giai đoạn này có hoạt động chủ yếu là học tập, chuẩn bị cho trẻ bước vào trường học – một bước ngoặt quan trọng. Trẻ đã tiếp thu nhiều nội dung học tập mới, vượt ra khỏi phạm vi từ ngữ sinh hoạt cụ thể để bao gồm nhiều khái niệm khoa học trừu tượng.
Ở độ tuổi này, nhân cách của bé có thể đã được hình thành với những nếp sống, thói quen và hành vi có ý thức. Quan hệ của trẻ dần chuyển từ quan hệ ruột thịt sang quan hệ xã hội, và trẻ phải thích nghi với môi trường sống mới mà không còn là môi trường quen thuộc như trước đây, với các quan hệ xã hội bao gồm quan hệ với thầy cô giáo và bạn bè. Đây là giai đoạn hình mẫu, nên vai trò hình mẫu của cha mẹ rất quan trọng ở giai đoạn này, không chỉ là người toàn năng trước mặt trẻ mà còn là người hướng dẫn, định hướng cho trẻ trong quá trình phát triển.
